Wizara ya Elimu na Mafunzo ya Ufundi imetupiwa lawama kwa kuruhusu
upangaji wa madaraja ya mitihani ya kidato cha nne unaozua utata na kuwa
na dalili za kuzika elimu nchini.
Akizungumza na NIPASHE jijini Dar es Salaam jana, Katibu wa Shirikisho
la Wamiliki na Mameneja wa Shule Binafsi na Vyuo Visivyo vya Kiserikali
(Tamongso), Benjamin Nkonya, ameiambia NIPASHE kuwa upangaji wa
madaraja uliofanywa na Necta utaligharimu taifa kwa kiasi kikubwa kwani
unaangamiza elimu badala ya kuiinua.
Nkonya alisema kuwa madaraja hayo mapya yaliyotumika katika kutangaza
matokeo ya mtihani uliopita ya kidato cha nne yanaonekana kuwa na nia ya
kuuonyesha umma kuwa watahiniwa wameanza kufanya vizuri zaidi na
kujenga dhana kuwa kiwango cha elimu kinapanda kwavile imepanua wigo wa
ufaulu bila kuzingatia haja ya kuboresha maeneo muhimu kama ya uandaaji
wa mitaala sahihi na kuboresha mazingira ya utoaji wa elimu yenyewe.
Alisema kuwa wao (Tamongso), walishapinga mara kadhaa utaratibu huo
uliotumika sasa lakini wanashangaa kuona kuwa bado serikali kupitia
Baraza la Mitihani la Taifa (Necta) ikitumia madaraja yaleyale
waliyokuwa wakiyapinga kila mara.
"Kwa mfano, sisi tulipendekeza alama za ufaulu zianzie angalau alama 35
hadi 50 kwa daraja la nne... wanaopata chini ya hapo watafutiwe
utaratibu mwingine ikiwa ni pamoja na kuwapeleka kwenye vyuo vya ufundi.
Lakini hilo halijazingatiwa na kilichopo sasa, ni siasa tupu katika
elimu ambayo mwishowe itaua elimu," alisema Nkonya.
Mbunge wa kuteuliwa, James Mbatia, amesema matokeo ya kidato cha nne
yaliyotangazwa hivi karibuni ni danganya toto na kama siyo serikali
kupandisha madaraja, yangekuwa mabaya kuliko ya mwaka jana kwani wengi
waliofaulu, wakifuatilia kiundani ni sawa na wamefeli.
Alisema matokeo hayo ni kucheza na akili za Watanzania hususan walala
hoi kwa kuwa katika shule za serikali ambazo kwa sasa zimegeuziwa
kisogo, hakuna mtoto wa kiongozi au mtumishi wa umma mwenye kipato cha
kati anayesoma huko.
Mbunge wa Ubungo, John Mnyika ameitaka serikali kuboresha mazingira ya
kutolea elimu ili kuinua kiwango na siyo kwa njia hii ya kubadili
madaraja kwa namna inayotia shaka kwani huko ni kuangamiza elimu nchini.
"Serikali kwa barakoa (veil) ya kutekeleza Mpango wa Matokeo Makubwa
Sasa (Big Results Now) imeamua kulificha taifa juu ya Matokeo Mabaya ya
Sasa (Bad Results of Now).
Hivyo, wachambuzi wa masuala ya elimu wanapaswa kutoa takwimu za
matokeo yangekuwa namna gani iwapo viwango vya awali vya ufaulu
vingetumika ili nchi ijue hali halisi kwa manufaa ya wananchi," alisema
Mnyika.
UTATA
Uchunguzi uliofanywa na NIPASHE kupitia matokeo yaliyotangazwa mwishoni
mwa wiki umebaini kuwa mbali na wizara hiyo kushusha sana alama za
ufaulu na hivyo kupunguza pia idadi ya watahiniwa waliofeli kutoka
asilimia 56.92 ambayo ni sawa na wanafunzi 210,846 mwaka 2012 hadi
kufikia asilimia 42.91 (wanafunzi 151,187), bado kumekuwa na matokeo
yenye utata, hasa katika vigezo vya kuwapanga waliopata daraja sifuri na
wale waliofaulu kwa kiwango cha walau daraja la nne.
Katika baadhi ya shule, NIPASHE imebaini kuwa matokeo hayo
yamewachanganya watahiniwa kwa kiasi kikubwa, yakionyesha kuwa baadhi
yao wamefeli kwa daraja sifuri licha ya kupata alama za jumla
walizoamini kuwa zingewaweka katika kundi la waliofaulu kwa kiwango cha
daraja la nne.
Aidha, wengine wamejikuta wakichanganywa pia na matokeo ya wenzao
wanaoonekana kupata alama za jumla za chini zaidi lakini bado wakipewa
daraja la nne.
Miongoni mwa matokeo hayo ya utata yanaonekana katika Shule ya Sekondari
Wigamba iliyopo Mbeya mjini na pia katika Shule ya Sekondari Dr.
Nchimbi, hasa tofauti ya alama kati ya madaraja ya nne na sifuri. Baadhi
ya wanafunzi katika shule hizo wanaonekana kufeli vibaya kwa kupata
daraja la sifuri, licha ya jumla ya alama walizopata kuonyesha kuwa ni
42.
Kwa mujibu wa upangaji mpya wa madaraja wa NECTA, daraja la sifuri
huanzia alama 47 hadi 49 huku daraja la nne likiwa ni kwa ajili ya
watahiniwa waliopata jumla ya alama zinazoanzia 32 hadi 46.
Katika shule ya Wigamba, mtahiniwa mvulana mwenye namba S3133/0054
anaonekana akiwa amepata daraja la sifuri licha ya kupata alama 43. Huyu
amepata D ya English na E za masomo ya Civics, Kiswahili na Biology
huku akiwa amefeli kwa kupata F katika masomo mawili ya Historia na
Hisabati.
Hata hivyo, mtahiniwa mwingine katika shule hiyo hiyo ya Wigamba, mwenye
namba S.3133/0010 amefaulu kwa kupata daraja la nne licha ya kwamba
jumla ya alama zake kuwa 44, moja zaidi ya mtahiniwa S.3133/0054
aliyepata sifuri. Mwingine aliyepata sifuri licha ya kupata alama 42 ni
mtahiniwa mwenye namba S.3133/0092 wakati mwenzake mwenye namba
S.3133/0100 akifaulu kwa kiwango cha daraja la nne licha ya alama zake
kuwa sawa na yeye ambazo ni 42.
Mifano mingine inayoashiria utata au kutoeleweka wazi kwa mfumo mpya wa
madaraja ni pamoja na matokeo ya mtahiniwa mwenye namba S.1877/0007 wa
Shule ya Sekondari ya Dr. Nchimbi. Huyu anaonekana kufaulu kwa kupata
daraja la nne licha ya kuwa na pointi 46, akipata C ya Kiswahili na F za
masomo sita ya Civics, History, Geography, English, Chemistry, Biology
na Basic Maths.
Mtahiniwa mwenye namba S1877/0006 wa Shule ya Sekondari Dr. Nchimbi pia
anaonekana kupata daraja la nne licha ya kuwa na alama 46 wakati
mwanafunzi mwingine wa shule hiyo hiyo, mwenye namba S1877/0170 akifeli
kwa kupata daraja sifuri licha ya kuwa na alama 46 kama mwenzake mwenye
namba S1877/0006.
Kwa mujibu wa NECTA, madaraja mapya yaliyotumika sasa yanaonyesha kuwa
sawa na yale yaliyowahi kutangazwa na Profesa Sifuni Mchome na kupingwa
na baadhi ya wabunge ambayo ni daraja la kwanza lililiobaki vilevile
kuanzia alama za jumla 7 hadi 17, daraja la pili likibadilika kutoka
18-21 hadi 18-24, daraja la tatu kuwa 25-31 badala ya 22-25 ; daraja la
nne kubadilika kutoka 26-32 na kuwa 32-46 huku daraja sifuri likiwa 47
hadi 49.
Aidha, katika utaratibu wa sasa, A huanzia 75-100; B+ ni 60-74; B ni
50-59 wakati C ni alama kuanzia 40 hadi 49. Mgawanyo mwingine unaonyesha
kuwa D huhusisha alama kati ya 30 hadi 39, E ni 20 hadi 29 na F
huhusisha ufaulu wa alama 0-19.
Hata hivyo, ilitarajiwa kuwa kutokana na mabadiliko hayo, wale waliopata
alama za jumla kuanzia 32 hadi 46 wangekuwamo katika orodha ya
waliofaulu kwa kiwango cha daraja la nne na siyo sifuri.
NECTA YAFAFANUA
Akizungumzia kuhusu utata wa madaraja, Afisa Uhusiano wa Necta, John
Nchimbi, aliiambia NIPASHE jana kuwa ufaulu wa daraja la nne hautegemei
alama za jumla peke yake bali ni pamoja na sharti lake kuu ambalo ni
lazima kila mtahiniwa awe amepata angalau D mbili na C moja.
Aliongeza kuwa kifungu cha 20 (6) cha Kanuni za Mitihani ndicho
kinachoeleza wazi kuhusu vigezo vya ufaulu wa daraja la nne ambavyo ni
pamoja na ulazima wa kufaulu kwa kiwango cha C au D mbili na siyo wingi
wa alama.
Alieleza dhana nyingine za madaraja hayo mapya kuwa ni pamoja na
kuangalia viwango vya ufaulu, kuanzia A hadi F ya makundi ya alama
ambazo watahiniwa wamezipata; hilo likiambatana na mabadiliko
yaliyopanua wigo kutoka makundi matano yaliyozoeleka awali (A, B, C, D
NA F) hadi kufikia makundi saba ya A, B+, B, C, D, E na F.
Akitoa mfano, Nchimbi alisema kuwa mtahiniwa mwenye alama 42 anaweza
kuwamo katika kundi la waliofeli kwa kupata daraja sifuri ikiwa atakosa
sifa ya kuwa na walau C moja au D mbili.
Aidha, alieleza mazingira yanayoweza kumfanya mtahiniwa apate daraja la
nne licha ya kuwa na jumla ya alama 46 kuwa ni pamoja na kupata C na
kisha masomo sita kati ya saba yanayohesabiwa akawa amefeli yote kwa
kupata F.
Hata hivyo, haikufahamika mara moja kama wanafunzi wote waliofanya
mtihani huo walishajulishwa juu ya upangaji huo mpya wa madaraja na
kufanya mazoezi kupitia mitihani yao ya majaribio maarufu kama 'mock' na
pia mitihani ya kawaida ambayo kidato cha nne huifanya wakati wote
wanapojipima kwa maandalizi ya mtihani wa taifa.
BUNGE
Licha ya Necta kutoa ufafanuzi huo kuhusu madaraja, NIPASHE inatambua
kuwa uamuzi wa baraza hilo umekiuka mapendekezo kadhaa ya wabunge wakati
wakijadili kadhia ya matokeo mabaya ya mitihani ya kidato cha nne
mwanzoni mwa mwaka 2012.
Katika majadiliano yao, wabunge wengi walipinga mapendekezo kadhaa ya
kuwapo kwa madaraja mapya likiwamo la daraja la tano lililotangazwa
awali mbele ya waandishi wa habari na Katibu Mkuu wa Wizara ya Elimu na
Mafunzo ya Ufundi, Profesa Mchome kabla serikali kumkana bungeni kupitia
kauli iliyotolewa na aliyekuwa Naibu Waziri, Philip Mulugo, akisema
kuwa hakuna daraja la tano na kwamba, daraja sifuri lililotangazwa
kufutwa na Mchome linabaki palepale.
Matokeo yaliyotangazwa mwishoni mwa wiki na Kaimu Katibu wa Necta, Dk.
Charles Msonde yalionyesha kuwa kwa ujumla, ufaulu umeongezeka kwa
asilimia 15.17 kulinganisha na mwaka 2012, matokeo ambayo baadhi ya
wadau wameyakosoa vikali.
chanzo ippmedia.com
